Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego - Stacja Bazowa WIGRY
Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego została ustanowiona 29.09.1993 roku. Monitoring zintegrowany prowadzony jest na obszarze zlewni badawczej, która obejmuje fragment zlewni rzeki Czarnej Hańczy, na odcinku od miejscowości Sobolewo do ujścia rzeki do jeziora Wigry. Głównym założeniem tego monitoringu jest kompleksowe badanie środowiska przyrodniczego dla celów ochrony przyrody. Realizowane programy pomiarowe dotyczą m.in.: meteorologii, chemizmu powietrza atmosferycznego, chemizmu opadów atmosferycznych, opadów podkoronowych i spływów po pniach drzew, chemizmu i poziomu wód powierzchniowych i podziemnych, wielkości i chemizmu opadu biologicznego, zdrowotności drzewostanów, struktury i dynamiki szaty roślinnej, oraz koncentracji w porostach metali ciężkich i siarki. Podstawowym obiektem badań Stacji Bazowej WIGRY jest zlewnia rzeczna - fragment zlewni Czarnej Hańczy,lewostronnego dopływu Niemna, położona w krajobrazie młodoglacjalnym.
Podstawowym obiektem badań Stacji Bazowej WIGRY jest zlewnia rzeczna - fragment zlewni Czarnej Hańczy,lewostronnego dopływu Niemna, położona w krajobrazie młodoglacjalnym. Zlewnia badawcza, która stanowi dokładnie zlewnię ujściowego odcinka Czarnej Hańczy do jeziora, obejmuje powierzchnię 11,026 km2, a udział w niej obszarów bezodpływowych wynosi aż 77% (8,490 km2). Zlewnia badawcza jest zlokalizowana w środkowo-zachodniej części Wigierskiego Parku Narodowego i obszaru Natura 2000 "Ostoja Wigierska".
Powierzchnia zlewni badawczej w 65,4% jest zlokalizowana w granicach Wigierskiego Parku Narodowego. Maksymalna wysokość terenu zlewni wynosi 184,42 m n.p.m., minimalna natomiast 131,71 m n.p.m., co daje deniwelację rzędu 52,71 m oraz wysokość średnią równą 151,70 m n.p.m.
Największą powierzchnię zlewni stanowią lasy - 6,98 km2 (ponad 63% powierzchni zlewni), z dominacją lasów iglastych, które zajmują 3,93 km2 oraz lasów mieszanych - 2,33 km2. Znaczną część zlewni stanowią również grunty orne - 1,91 km2 (17,2%). Bagna i torfowiska, znajdujące się w płaskodennej dolinie rzecznej, zajmują 0,37 km2 (3,36%). Zabudowa części miejscowości Sobolewo, obszary przemysłowe, miejsca wydobycia kopalin, zwałowiska i hałdy oraz sieć drogowa zajmują łącznie 0,38 km2 (3,45%). Wśród ekosystemów leśnych występuje pięć siedlisk przyrodniczych, będących przedmiotem ochrony w obszarach sieci Natura 2000. Są to: grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum (kod siedliska 9170-2), borealna świerczyna bagienna Sphagno girgensohnii-Piceetum (91D0-5), sosnowo-brzozowy las bagienny Dryopteridi thelypteridis-Betuletum pubescentis (91D0-6), bór sosnowy bagienny Vaccinio uliginosi-Pinetum (91D0-2) i łęg jesionowo-olszowy Fraxino-Alnetum (91E0-3).
Wśród środowisk otwartych nad samą rzeką dominują szuwary turzycowiskowe ze związku Magnocaricion oraz szuwary trzcinowe ze związku Phragmition. Występują tu również torfowiska wysokie z rzędu Sphagnetalia magellanici oraz zbiorowiska turzyc, tworzące kwaśne torfowiska przejściowe Caricion lasiocarpae. W części zachodniej zlewni występują pola uprawne, m.in. ze zbiorowiskami segetalnymi Vicietum tetraspermae (zespół wyki czteronasiennej) oraz łąki świeże ze związku Cynosurion i z rzędu Arrhenatheretalia elatioris. Spośród nieleśnych siedlisk przyrodniczych, będących przedmiotem ochrony w obszarach sieci Natura 2000, stwierdzono tu: torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140), torfowiska zasadowe o charakterze młak (7230), świeże łąki użytkowane ekstensywnie (6510) oraz nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników (3260).
Fauna zlewni badawczej nie odbiega charakterem od fauny pozostałego obszaru Wigierskiego Parku Narodowego, a jej charakterystyczną cechą jest znaczny udział gatunków borealno-górskich. Meandrująca rzeka, otoczona przez rozległe obszary zabagnione, stwarza korzystne warunki do bytowania wielu gatunków zwierząt związanych ze środowiskami podmokłymi.
Mapa zlewni badawczej WIGRY na tle granic Wigierskiego Parku Narodowego oraz obszaru Natura 2000 "Ostoja Wigierska" (oprac. M. Romański)
Powierzchnia zlewni badawczej w 65,4% jest zlokalizowana w granicach Wigierskiego Parku Narodowego. Maksymalna wysokość terenu zlewni wynosi 184,42 m n.p.m., minimalna natomiast 131,71 m n.p.m., co daje deniwelację rzędu 52,71 m oraz wysokość średnią równą 151,70 m n.p.m.
Największą powierzchnię zlewni stanowią lasy - 6,98 km2 (ponad 63% powierzchni zlewni), z dominacją lasów iglastych, które zajmują 3,93 km2 oraz lasów mieszanych - 2,33 km2. Znaczną część zlewni stanowią również grunty orne - 1,91 km2 (17,2%). Bagna i torfowiska, znajdujące się w płaskodennej dolinie rzecznej, zajmują 0,37 km2 (3,36%). Zabudowa części miejscowości Sobolewo, obszary przemysłowe, miejsca wydobycia kopalin, zwałowiska i hałdy oraz sieć drogowa zajmują łącznie 0,38 km2 (3,45%). Wśród ekosystemów leśnych występuje pięć siedlisk przyrodniczych, będących przedmiotem ochrony w obszarach sieci Natura 2000. Są to: grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum (kod siedliska 9170-2), borealna świerczyna bagienna Sphagno girgensohnii-Piceetum (91D0-5), sosnowo-brzozowy las bagienny Dryopteridi thelypteridis-Betuletum pubescentis (91D0-6), bór sosnowy bagienny Vaccinio uliginosi-Pinetum (91D0-2) i łęg jesionowo-olszowy Fraxino-Alnetum (91E0-3).
Wśród środowisk otwartych nad samą rzeką dominują szuwary turzycowiskowe ze związku Magnocaricion oraz szuwary trzcinowe ze związku Phragmition. Występują tu również torfowiska wysokie z rzędu Sphagnetalia magellanici oraz zbiorowiska turzyc, tworzące kwaśne torfowiska przejściowe Caricion lasiocarpae. W części zachodniej zlewni występują pola uprawne, m.in. ze zbiorowiskami segetalnymi Vicietum tetraspermae (zespół wyki czteronasiennej) oraz łąki świeże ze związku Cynosurion i z rzędu Arrhenatheretalia elatioris. Spośród nieleśnych siedlisk przyrodniczych, będących przedmiotem ochrony w obszarach sieci Natura 2000, stwierdzono tu: torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140), torfowiska zasadowe o charakterze młak (7230), świeże łąki użytkowane ekstensywnie (6510) oraz nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników (3260).
Fauna zlewni badawczej nie odbiega charakterem od fauny pozostałego obszaru Wigierskiego Parku Narodowego, a jej charakterystyczną cechą jest znaczny udział gatunków borealno-górskich. Meandrująca rzeka, otoczona przez rozległe obszary zabagnione, stwarza korzystne warunki do bytowania wielu gatunków zwierząt związanych ze środowiskami podmokłymi.
Mapa zlewni badawczej WIGRY na tle granic Wigierskiego Parku Narodowego oraz obszaru Natura 2000 "Ostoja Wigierska" (oprac. M. Romański)
Na terenie zlewni badawczej WIGRY realizowane są następujące programy pomiarowe:
1. A1 - meteorologia
2. B1 - zanieczyszczenie powietrza
3. C1 - chemizm opadów atmosferycznych
4. C2 - chemizm opadu podkoronowego
5. C3 - chemizm spływu po pniach
6. D1 - metale ciężkie i siarka w porostach
7. E1 - gleby
8. F1 - chemizm roztworów glebowych
9. F2 - wody podziemne
10. G2 - chemizm opadu organicznego
11. H1 - wody powierzchniowe – rzeki
12. I1 - hydrobiologia rzek - makrofity i ocena hydromorfologiczna koryta rzecznego (co 3 lata)
13. J2 - struktura i dynamika szaty roślinnej (co 3 lata)
14. J3 - monitoring gatunków inwazyjnych obcego pochodzenia - rośliny
15. K1 – uszkodzenia drzew i drzewostanów
1. A1 - meteorologia
2. B1 - zanieczyszczenie powietrza
3. C1 - chemizm opadów atmosferycznych
4. C2 - chemizm opadu podkoronowego
5. C3 - chemizm spływu po pniach
6. D1 - metale ciężkie i siarka w porostach
7. E1 - gleby
8. F1 - chemizm roztworów glebowych
9. F2 - wody podziemne
10. G2 - chemizm opadu organicznego
11. H1 - wody powierzchniowe – rzeki
12. I1 - hydrobiologia rzek - makrofity i ocena hydromorfologiczna koryta rzecznego (co 3 lata)
13. J2 - struktura i dynamika szaty roślinnej (co 3 lata)
14. J3 - monitoring gatunków inwazyjnych obcego pochodzenia - rośliny
15. K1 – uszkodzenia drzew i drzewostanów
Monitoring Przyrodniczy GIOŚ
Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego realizowany jest państwowy monitoring środowiska (PMŚ). Zakres zadań PMŚ jest określany w w strategicznych programach opracowywanych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzanych przez Ministra Klimatu. Obecnie obowiązuje Strategiczny Program PMŚ na lata 2020-2025, w ramach którego realizowany jest w WPN Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego (Stacja Bazowa Wigry), monitoring ptaków oraz monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych.