Przejdź do menu głównego Przejdź do treści

Park narodowy, zgodnie z jego prawną definicją, obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Oznacza to, iż ochrona przyrody i krajobrazu jest najważniejszym celem parku, i że celowi temu muszą być podporządkowane wszystkie działania na jego terenie.

Ochrona przyrody obejmuje zachowanie istniejącej różnorodności gatunków i ich siedlisk oraz odtwarzanie i przywracanie do właściwego stanu tych ekosystemów, które uległy przekształceniu – najczęściej pod wpływem działalności człowieka. W zależności od specyfiki poszczególnych ekosystemów, istniejących zagrożeń oraz możliwości eliminacji tych zagrożeń, działania ochronne mogą przybierać różne formy.
Na terenie parku realizowane są trzy główne formy ochrony:
- ochrona ścisła, której celem jest utrzymanie przebiegu naturalnych procesów przyrodniczych (12% 
  powierzchni parku*),
- ochrona czynna, przy której możliwa jest ingerencja człowieka w celu uzyskanego pożądanego efektu (70%
  powierzchni parku*),
- ochrona krajobrazowa, której celem jest utrzymanie lub odtworzenie regionalnych cech krajobrazu   
  kulturowego; podlegają jej w większości grunty prywatne w WPN (18% powierzchni parku*).

* stan na 2024 rok
W praktyce ochronnej okazało się, że prosty podział na ochronę ścisłą, czynną i krajobrazową jest niewystarczający. Na potrzeby parku obszary ochrony czynnej zostały zróżnicowane na cztery kategorie, w zależności od celów i sposobów działania: zachowawczą, stabilizującą, renaturyzacyjną i rekonstrukcyjną. Podobny podział zastosowano dla ochrony krajobrazowej, jednak w tym przypadku ma to charakter głównie postulatywny, gdyż w ogromnej większości dotyczy obszarów prywatnych, na które wpływ administracji parku jest ograniczony.
Większość zadań związanych z aktywną ochroną przyrody na obszarze znajdującym się w zarządzie WPN jest realizowana przez pracowników parku narodowego. Oni także odpowiadają za organizację badań naukowych i monitoringu środowiska, przygotowanie parku do zwiedzania, działalność edukacyjną oraz zwalczanie przestępstw i wykroczeń dotyczących ochrony przyrody. Dla osiągnięcia swoich celów park współpracuje z wieloma instytucjami i organizacjami oraz korzysta z krajowych i zagranicznych źródeł finansowania.
Skuteczna ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych parku wymaga współpracy administracji parku z lokalnymi władzami samorządowymi, instytucjami, organizacjami i mieszkańcami WPN. Dotyczy to m.in. inwestycji związanych z ochroną środowiska, jak rozbudowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków czy rozwiązywanie problemów dotyczących gospodarki odpadami. Szczególne znaczenie ma współpraca parku i samorządów przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego bądź przygotowywaniu decyzji lokalizacyjnych.