Idź do

Jedyną zabytkową budowlą sakralną w granicach WPN jest XVIII-wieczny zespół pokamedulski w Wigrach (w znacznym stopniu zrekonstruowany), jeden z najcenniejszych zabytków Suwalszczyzny. Sylwetka barokowego kościoła i klasztoru stała się najlepiej rozpoznawalnym elementem w krajobrazie regionu. Klasztor i kościół został zbudowany na przełomie XVII i XVIII wieku. Po kasacie zakonu został w znacznej części rozebrany na materiał budowlany. w czasie pierwszej wojny światowej kościół został poważnie uszkodzony. Staraniem władz II Rzeczpospolitej podniesiono z ruin kościół i plebanię, zrekonstruowano też jeden erem. II wojna światowa przyniosła powtórnie zniszczenia. Ponownie przystąpiono do odbudowy kościoła i plebanii. Od lat 60. XX w. trwają prace przy rekonstruowaniu klasztoru.


Cennymi, ale niestety bardzo zaniedbanymi obiektami są znajdujące się w Starym Folwarku obiekty turystyczne należące do Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego – drewniane schronisko w 1929 r. i murowany dom turystyczny z 1937 roku.

Zabytkowy charakter ma budynek dawnej Stacji Hydrobiologicznej w Starym Folwarku, działającej od 1928 r. do wybuchu II wojny światowej. Obecnie stacja została adaptowana na potrzeby Muzeum Wigier im. Alfreda Lityńskiego (założyciela i kierownika Stacji).

Na uwagę zasługują też obiekty techniki – pozostałości młyna wodnego w Sobolewie i dawny budynek młyński w Gawrych Rudzie, w obecnym Ośrodku Zarybieniowym PZW.

W Leszczewie przetrwały ruiny 4 pieców do wypalania wapna, pochodzących z czasów gospodarowania na tym terenie kamedułów wigierskich (II poł. XVII – XVIII w.)

W miejscowości Tartak znajduje się budynek wylęgarni ryb z przełomu lat 20. i 30. XX wieku. Obiekt posiada formy typowe dla polskiego modernizmu okresu międzywojennego. Obecnie znajduje się tutaj wylęgarnia ryb Wigierskiego Parku Narodowego.

W południowej części Parku, od Płociczna aż do granicy państwowej, ciągnie się linia leśnej kolejki wąskotorowej. Została uruchomiona w 1915 roku, w celu transportu  drewna z Puszczy Augustowskiej do tartaku w Płocicznie. Obecnie, na odcinku Płociczno – Krusznik  kolejka przewozi turystów. 

Przemierzając ścieżki i szlaki turystyczne Parku często napotkamy okopy – świadectwo ciężkich walk, jakie trwały w tym trudnym terenie podczas I i II wojny światowej.

W Kaletniku, w nieznacznej odległości od północnej granicy Parku, położony jest murowany kościół p.w. Matki Boskiej Pocieszenia, wzniesiony w latach 1929-39, w stylu neoklacysystycznym. Warto też zwrócić uwagę na, starszy od kościoła, pobliski cmentarz.

W Monkiniach, w pobliżu południowej granicy Parku, znajduje się drewniany kościół katolicki p.w. Matki Boskiej Anielskiej, zbudowany w latach 1922-24, w stylu charakterystycznym dla tego typu obiektów położonych w Puszczy Augustowskiej. Cmentarz w Monkiniach pochodzi z tego samego okresu co kościół i też jest wpisany do rejestru zabytków.   

Na terenie Parku i jego okolic zachowały się jeszcze tradycyjne budynki wiejskie, należące do form typowych dla całego Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego. Widoczne są w nich wpływy budownictwa wiejskiego z sąsiednich Mazur i Litwy (rozplanowanie domów, konstrukcje, zdobnictwo). Podstawowym materiałem budowlanym było drewno iglaste, ale spotkamy też budynki gospodarcze z kamienia i gliny. 

Zabytkowy charakter mają drewniane osady leśne, wybudowane w okresie międzywojennym. Najstarsze obiekty tego typu to leśniczówka w Gawarcu wybudowana w 1905 r., następnie zespoły dawnych gajówek w Krzywem, Samlach oraz budynek dawnej rybakówki w Bryzglu.