Gatunki obce
Gatunki obcego pochodzenia, które w nowym obszarze występowania znalazły odpowiednie warunki do rozwoju, zostały podzielone na gatunki negatywnie oddziałujące na rodzimą przyrodę (siedliska i gatunki) oraz gatunki, które nie mają negatywnego wpływy na nią. Do pierwszej grupy zaliczamy gatunki inwazyjne (IGO), m.in.: barszcze kaukaskie (barszcz Sosnowskiego i barszcz Mantegazziego), niecierpka gruczołowatego, rdestowca japońskiego, jenota, norkę amerykańską i raka pręgowatego. W drugiej grupie znajdują się m.in. gatunki, które człowiek często wykorzystuje w swoim życiu, np.: ziemniak, kukurydza, fasola czy karp.
Inwazyjne gatunki zwierząt obcych stanowią jedno z największych zagrożeń dla rodzimej fauny i flory. Gatunki te, niebędące częścią naturalnego ekosystemu, mogą powodować szkody w środowisku lub gospodarce, a także negatywnie oddziaływać na zdrowie ludzi. Szczególnie niebezpieczne są ze względu na swoją zdolność do konkurowania z gatunkami rodzimymi o zasoby pokarmowe i przestrzeń, drapieżnictwo, przekazywanie patogenów oraz zakłócanie funkcjonowania ekosystemów.
Inwazyjne gatunki wprowadzane są do nowych środowisk poprzez globalny handel, transport, turystykę, a także przez nieświadome lub celowe działania ludzi, jak wypuszczanie do środowiska zwierząt hodowlanych lub ozdobnych roślin. Wiele z nich, nie napotykając naturalnych wrogów w nowym środowisku, szybko się rozmnaża i rozprzestrzenia, wypierając gatunki rodzime i zakłócając strukturę i funkcjonowanie ekosystemy.
Inwazyjne gatunki zwierząt obcych stanowią jedno z największych zagrożeń dla rodzimej fauny i flory. Gatunki te, niebędące częścią naturalnego ekosystemu, mogą powodować szkody w środowisku lub gospodarce, a także negatywnie oddziaływać na zdrowie ludzi. Szczególnie niebezpieczne są ze względu na swoją zdolność do konkurowania z gatunkami rodzimymi o zasoby pokarmowe i przestrzeń, drapieżnictwo, przekazywanie patogenów oraz zakłócanie funkcjonowania ekosystemów.
Inwazyjne gatunki wprowadzane są do nowych środowisk poprzez globalny handel, transport, turystykę, a także przez nieświadome lub celowe działania ludzi, jak wypuszczanie do środowiska zwierząt hodowlanych lub ozdobnych roślin. Wiele z nich, nie napotykając naturalnych wrogów w nowym środowisku, szybko się rozmnaża i rozprzestrzenia, wypierając gatunki rodzime i zakłócając strukturę i funkcjonowanie ekosystemy.
Inwazyjne gatunki obce roślin
We florze Wigierskiego Parku Narodowego stwierdzono do tej pory występowanie 148 gatunków obcego pochodzenia (antropofitów), z czego 72 gatunki stanowią archeofity - gatunki przybyłe na dany obszar z innych rejonów geograficznych w czasach wczesnohistorycznych lub przedhistorycznych i występują najczęściej w siedliskach synantropijnych, a 76 kenofity – gatunki, które zadomowiły się w ostatnich czasach (po 1492 roku), zarówno w siedliskach silnie przekształconych przez człowieka (epekofity), w siedliskach półnaturalnych (hemiagriofity), jak i w siedliskach naturalnych (holoagriofity). Niektóre gatunki kenofitów zostały przypadkowo zawleczone i zwykle przejściowo występują we florze danego obszaru (są to tzw. efemerofity, które zwykle nie mają możliwości przejścia całego cyklu rozwojowego w klimacie, w jakim się znalazły i w krótkim czasie zanikają). Da najważniejszych inwazyjnych gatunków roślin obcych naszej florze, stwierdzonych na terenie Parku, należą: niecierpek gruczołowaty, niecierpek drobnokwiatowy, kolczurka klapowana, rdestowiec japoński, czeremcha amerykańska, nawłocie późna i kanadyjska oraz trojeść amerykańska.
Nawłoć kanadyjska i rdestowiec japoński (fot. M. Romański)
Nawłoć kanadyjska i rdestowiec japoński (fot. M. Romański)
Inwazyjne gatunki obce zwierząt
W faunie WPN do tej pory stwierdzono występowanie niewielu gatunków obcego pochodzenia. Występują tu zarówno gatunki introdukowane w okresie wczesnohistorycznym (przed rokiem 1800), jak i historycznym (po roku 1800) oraz gatunki introdukowane w ostatnim ćwierćwieczu. Do najważniejszych inwazyjnych gatunków zwierząt obcych naszej faunie, stwierdzonych na terenie Parku, należą: wizon amerykański (norka amerykańska), piżmak, jenot azjatycki, rak pręgowaty (rak amerykański) oraz rak sygnałowy.
Ustawa o gatunkach obcych
Od 18 grudnia 2021 roku w Polsce obowiązuje ustawa o gatunkach obcych (Dz. U. 2021 poz.1718), która wraz z rozporządzeniem w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz. U. 2022 poz. 2649), reguluje postępowanie z inwazyjnymi gatunkami obcymi (IGO).
W obydwu listach zostały wyszczególnione gatunki podlegające szybkiej eliminacji oraz gatunki rozprzestrzenione na szeroką skalę. Do gatunków podlegających szybkiej eliminacji zaliczono gatunki: niewystępujące w Polsce, występujące jedynie w uprawach i w hodowlach oraz występujące w środowisku przyrodniczym, ale tylko w populacjach izolowanych (tj. na wczesnym etapie inwazji). Za gatunki rozprzestrzenione na szeroką skalę uznano gatunki występujące w środowisku przyrodniczym o ograniczonym, ale znaczącym zasięgu występowania oraz o najszerszym zasięgu występowania
W obydwu listach zostały wyszczególnione gatunki podlegające szybkiej eliminacji oraz gatunki rozprzestrzenione na szeroką skalę. Do gatunków podlegających szybkiej eliminacji zaliczono gatunki: niewystępujące w Polsce, występujące jedynie w uprawach i w hodowlach oraz występujące w środowisku przyrodniczym, ale tylko w populacjach izolowanych (tj. na wczesnym etapie inwazji). Za gatunki rozprzestrzenione na szeroką skalę uznano gatunki występujące w środowisku przyrodniczym o ograniczonym, ale znaczącym zasięgu występowania oraz o najszerszym zasięgu występowania